Οι εργασίες των μαθητών που βραβεύτηκαν στο διαγωνισμό: “Εθελοντισμός”
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ
Δημοτική Βιβλιοθήκη Κυθήρων. Μια εθελοντική δράση με σημαντικά αποτελέσματα.
Συνέντευξη του κ. Δημήτρη Κουτραφούρη στη μαθήτρια μας Χλόη Τηλιακού
Σε αυτή την εποχή κρίσης που διανύουμε, ο εθελοντισμός είναι ένα από τα λίγα στηρίγματα της κοινωνίας μας, που έχει τη δύναμη να κρατήσει ζωντανές τις πανανθρώπινες αξίες και να δώσει νόημα και περιεχόμενο σε λέξεις που συχνά μοιάζουν «νεκρές» και ξεχασμένες, όπως η κοινωνική αλληλεγγύη, η ανιδιοτελής προσφορά, η μη κερδοσκοπική δράση... Στη σύγχρονη κοινωνία του ατομικισμού, του υλικού ευδαιμονισμού και των πλαστών αναγκών, της απώλειας κοινωνικής συνείδησης, της μη συνειδητοποίησης του κοινωνικού μας ρόλου και της υπερτροφίας του «εγώ», ο εθελοντισμός αποτελεί την υγιή αντίδραση και άμυνα απέναντι στις λανθασμένες προτεραιότητες που έχουμε θέσει, την αδράνεια και τον εφησυχασμό απέναντι στα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας. Ακούγοντας, όμως, για τον εθελοντισμό το μυαλό μας πηγαίνει συχνά σε οικολογικές δράσεις, ιατρική ή ψυχολογική υποστήριξη, κάλυψη υλικών αναγκών κλπ. και δύσκολα αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχουν μορφές εθελοντισμού, μέσω των οποίων ο εθελοντισμός μετουσιώνεται σε καθημερινή προσφορά και έχει αντίκτυπο σε άλλους τομείς της ζωής μας, εξίσου σημαντικούς και καθοριστικούς για την ισομερή ανάπτυξη της κοινωνίας στην οποία ζούμε.
Θεωρώντας, λοιπόν, ότι τέτοιες μορφές εθελοντισμού αξίζει να δέχονται τη δέουσα σημασία και να «αγκαλιαστούν» ακόμη περισσότερο από την κοινωνία, αποφάσισα να πάρω συνέντευξη από έναν άνθρωπο, που μαζί με άλλους συμπαθείς, δρα στη μικρή κοινωνία των Κυθήρων, με βασικό άξονα αυτή τη φορά όχι την προσφορά υλικών αγαθών, αλλά αγαθών του πνεύματος και του πολιτισμού. Ο άνθρωπος αυτός, ο κύριος Δημήτρης Κουτραφούρης, ζει στα Κύθηρα μόλις τον τελευταίο ένα χρόνο και διατελεί διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας Κυθήρων. Συμμετέχει στην ομάδα εθελοντών Φίλων της Βιβλιοθήκης που ανέλαβε τη λειτουργία της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κυθήρων, η οποία παραδόθηκε με υπερηφάνεια στον Κυθηραϊκό λαό, μόλις πριν από λίγους μήνες. Έχει μετάσχει, ακόμα, στο Καλλιτεχνικό Εργαστήρι Ελευσίνας, ασχολείται με την ποίηση και μαζί με τη σύζυγό του παρέδιδαν δωρεάν ιδιαίτερα μαθήματα και μαθήματα σκακιού σε παιδιά δημοτικού. Έχει συμμετάσχει επιπλέον σε πολιτικά κινήματα, στην κίνηση επαναλειτουργίας του Αρχαιολογικού Μουσείου Κυθήρων και σε άλλες εθελοντικές δράσεις.
Θα ήθελα να επισημάνω ότι όπως καθίσταται βέβαια αντιληπτό, η λήψη της συνέντευξης πραγματοποιήθηκε δια της ανταλλαγής μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, λόγω της μεγάλης απόστασης. Οι όποιες δυσκολίες αυτό επιφύλασσε, ξεπεράστηκαν χάρη στην άριστη συνεργασία του κύριου Κουτραφούρη, στην υπομονή και την προθυμία που εκείνος έδειξε από την πρώτη στιγμή.
v Πρόσφατα τα Κύθηρα απέκτησαν μία δημοτική βιβλιοθήκη, γεγονός που χαροποίησε ιδιαίτερα τους κατοίκους του νησιού. Πείτε μας πώς έγινε δυνατή η υλοποίηση αυτού του έργου.
Η σύλληψη, ο σχεδιασμός και η πραγματοποίηση στηρίχτηκαν κατά κύριο λόγο σε έμπνευση, γνώσεις και δυναμικό που βρίσκονται πλούσια, αλλά εν υπνώσει, μέσα στην κοινωνία. Όταν δόθηκε το έναυσμα όλα αυτά ξεπήδησαν και τώρα συνεργάζονται προς τον κοινό σκοπό. Η δημοτική αρχή η οποία έχει την ‘‘ψιλή κυριότητα’’ της Βιβλιοθήκης έχει πλέον αντιληφθεί τη (μορφωτική αλλά και πολιτική) χρησιμότητα λειτουργίας της και παρά τα ελληνικά ήθη, τα οποία δεν φημίζονται για κινήματα πρωτοβουλίας και εθελοντισμού, περιβάλλει με εμπιστοσύνη αλλά διακριτικά ελέγχει τη δράση της Ομάδας Φίλων που έχει αναλάβει την καθημερινή διαχείριση.
v Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να οργανώσετε μία τέτοια εθελοντική δράση;
Η ανάγκη διότι για τη λειτουργία της Βιβλιοθήκης δεν διατίθεται από τον Δήμο προσωπικό. Και η βεβαιότητα ότι σε ορισμένους τομείς οι εθελοντές με τις γνώσεις τους και την όρεξή τους τα καταφέρνουν καλύτερα από τους υπαλλήλους. Επίσης, μια γενικότερη φιλοσοφική τοποθέτηση ότι δεν πρέπει να τα περιμένουμε όλα από τους άλλους και δη τους άρχοντες αλλά πρέπει να προκαλούμε την αυτενέργεια και τη συμμετοχή των απλών πολιτών. Προτιμώ μιαν ερασιτεχνική Βιβλιοθήκη με ελλείψεις και μειονεκτήματα παρά μια επαγγελματική με αδιάφορους βιβλιοφύλακες.
v Έχετε λάβει μέρος σε άλλες εθελοντικές δράσεις στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό;
Προσωπικά, έχω συμμετάσχει κατά το παρελθόν σε πολιτικά κινήματα και προσφάτως στην κίνηση για την επαναλειτουργία του Αρχαιολογικού Μουσείου Κυθήρων. Πριν πέντε χρόνια παρέδιδα κάθε Σάββατο μαθήματα σκακιού σε μαθητές Δημοτικού. Οι υπόλοιποι φίλοι που συμμετέχουν στην Ομάδα Διαχείρισης έχουν αναπτύξει πλουσιότερη εθελοντική δράση.
v Πραγματοποιούνται παρόμοιες εθελοντικές δράσεις στο νησί;
Κοινωνικές πρωτοβουλίας αναπτύσσονται από την Εθελοντική Ομάδα της Εκκλησίας (η οποία προσφέρει βοήθεια σε δημότες που χρειάζονται υποστήριξη), από την Ομάδα Ενεργών Πολιτών, από την Ομάδα Δυναμικά Κύθηρα (κυρίως για την προστασία του φυσικού πλούτου) και από την Ομάδα Εθελοντικής Δράσης Κυθήρων (η οποία σχεδιάζει τη διανομή πρωινού στα σχολεία και τη διοργάνωση ανταλλαγής αγαθών). Επίσης, άτυπα πολιτιστικά σχήματα (θεατρικές ομάδες, μουσικά σύνολα κλπ) στηρίζονται στην εθελοντική συμμετοχή και μεμονωμένες κινήσεις (π.χ. η σύζυγός μου όλο το χειμώνα παρέδιδε δωρεάν ιδιαίτερα μαθήματα σε μαθητές γυμνασίου που δεν μπορούν να πληρώσουν γι’ αυτά, μια κυρία προτίθεται να παραδώσει μαθήματα αργαλειού κλπ) συμβάλλουν στην κοινωνική αλληλεγγύη.
v Ποιοι φορείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό συνέβαλαν στην προώθηση αυτής της εθελοντικής δράσης;
Πολλοί δωρητές εκ των οποίων κάποιοι είναι επίσημοι φορείς και άλλοι ιδιώτες (ανάμεσα στους οποίους δυο-τρεις ανώνυμοι) έχουν προσφέρει βιβλία (από μεμονωμένους τίτλους μέχρι μικρές συλλογές). Το Ίδρυμα Αρώνη, για το οποίο θα μιλήσω παρακάτω, έχει βοηθήσει οικονομικά. Ωστόσο, πρέπει να διευκρινίσω ότι οι δωρεές αφορούν στη Βιβλιοθήκη και στην ολοκλήρωση της λειτουργίας της και όχι στην καθ’ εαυτή εθελοντική δράση η οποία ‘‘καίει δικά της καύσιμα’’: τη χαρά της δημιουργίας, τον ενθουσιασμό της προσφοράς και την ευχαρίστηση στα μάτια των αναγνωστών.
v Μπορείτε να περιγράψετε τη συμβολή των ελλήνων ομογενών στη δημιουργία της Βιβλιοθήκης;
Οι Κυθήριοι της Αυστραλίας έχουν επιτύχει στον επιχειρηματικό στίβο και πολλοί από αυτούς σκέφτονται τα φτωχά χωριά του νησιού απ’ όπου ξεκίνησαν το μακρύ ταξίδι της ξενιτιάς με αγάπη. Σε εμάς ‘‘κλήρωσε’’ το Ίδρυμα Αρώνη το οποίο έστειλε γύρω στις 30.000 AUD για εργασίες στον κήπο του παλαιού Δημοτικού σχολείου το οποίο στεγάζει τώρα πια τη Βιβλιοθήκη μας. Τα χρήματα τα διαχειρίστηκε ανεξάρτητος φορέας ο οποίος επέβλεψε τις εργασίες μετατροπής του εγκαταλελειμμένου αύλειου χώρου σε έναν περιποιημένο πολυχώρο με στοιχειώδεις υποδομές για πολιτιστικές εκδηλώσεις. Έτσι, τώρα, η Βιβλιοθήκη διαθέτει έναν ανοιχτό χώρο για συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, διαλέξεις, κινηματογραφικές προβολές.
Επίσης, δεν πρέπει να λησμονούμε τους κυθήριους ομογενείς στις Η.Π.Α. οι οποίοι είχαν αποστείλει τα βιβλιοστάσια τα οποία μας ήταν απαραίτητα για να αρχίσουμε να τοποθετούμε πάνω σε μια ρεαλιστική βάση το όνειρό μας για μια μεγάλη δημόσια βιβλιοθήκη στα Κύθηρα. Προσφάτως, απέστειλαν το ποσό των 2.500 USD για την αγορά Ηλεκτρονικού Υπολογιστή.
v Ποια είναι η απήχηση αυτής της εθελοντικής δράσης στην τοπική κοινωνία και πώς πιστεύετε ότι θα βοηθήσει τον κόσμο να στραφεί στο βιβλίο;
Η διαδικασία που περιγράφετε ως «στροφή προς το βιβλίο» είναι μεγάλη και σύνθετη και υπερβαίνει τις δυνάμεις μας. Η οικογένεια, η εκπαίδευση, οι επίσημοι θεσμοί, τα ΜΜΕ παίζουν σημαντικότερο ρόλο στις επιλογές των νέων ανθρώπων. Σκεφθείτε πόσοι τηλεθεατές παρακολουθούν κάθε χρόνο τη Γιουροβίζιον και πόσοι έχουν παρακολουθήσει την τελετή απονομής Νόμπελ στους ποιητές μας. Όταν ένας συγγραφέας θα τυγχάνει μεγαλύτερου ενθουσιασμού απ’ όσο ένας τραγουδιστής, θα μπορούμε να μιλάμε για στροφή από το θέαμα στον στοχασμό.
Μην ξεχνάτε επίσης ότι η διαδικασία της ανάγνωσης υπακούει σε άλλους ρυθμούς. Ζητάει εσωτερικότητα. Εμείς προσπαθούμε να φτιάξουμε ένα χώρο συγκέντρωσης και οργάνωσης πολιτιστικών δράσεων. Περισσότερο σκεφτόμαστε έναν συνδυασμό των μέσων παρά την κατίσχυση του βιβλίου έναντι των νέων τεχνολογιών. Πιστεύουμε ότι η ψηφιακή υπεροψία είναι απολύτως λανθασμένη καθώς ο κόσμος του βιβλίου διασώζει γνώσεις και τρόπους νοημοσύνης που δεν είναι δυνατόν να κατακτηθούν από τους Η/Υ.
v Αντιμετωπίσατε γραφειοκρατικά ή άλλα εμπόδια που καθυστέρησαν ή ακόμα και δημιούργησαν κινδύνους ματαίωσης του εγχειρήματος;
Αρκετούς οι οποίοι αντιμετωπίστηκαν εκ μέρους μας με καλοπροαίρετη υπομονή και με επίμονη αυτοπεποίθηση. Κρίνω ότι αυτά τα εμπόδια και οι κίνδυνοι ανήκουν στο παρελθόν. Τώρα, περισσότερο από την άρνηση, την άγνοια ή την εχθρότητα προς το βιβλίο, φοβάμαι μήπως, όταν παρέλθει η εποχή του αρχικού ενθουσιασμού, δεν έχουμε βρει τον σωστό τρόπο λειτουργίας που θα κρατάει διαρκώς ενεργό και ανανεούμενο το ενδιαφέρον των συνδημοτών μας.
v Υπάρχει επιφυλακτικότητα στον τρόπο που αντιμετωπίζουν οι πολίτες, ιδιαίτερα των μικρών κοινωνιών, τις εθελοντικές πρωτοβουλίες;
Είναι κάτι που αγνοώ. Δεν έχει εκφραστεί κάτι συγκεκριμένο. Δεν θεωρώ απίθανο, σε μια κερδοσκοπική εποχή και σε μια χώρα παρατεταμένης ανομίας, ορισμένοι να έχουν καχυποψία όταν ακούν τη λέξη εθελοντισμός. Δεν μπορώ να αποφανθώ με ακρίβεια διότι ακόμα κι αν υπάρχει επιφυλακτικότητα, φαντάζομαι ότι θα υπάρχει επιφυλακτικότητα και στο να εκδηλωθεί!
v Η κρίση του κράτους πρόνοιας και των προγραμμάτων κοινωνικής πολιτικής που συμβαδίζει με την οικονομική κρίση επηρεάζουν και αν ναι σε ποιό βαθμό την υλοποίηση εθελοντικών δράσεων και προγραμμάτων;
Δεν περιμένουμε τίποτα από το κράτος κι έτσι μένουμε προς το παρόν παντελώς ανεπηρέαστοι. Μια έμμεση επίπτωση μπορεί να είναι η μείωση του ‘‘εθελοντικού αποθέματος’’ της κοινωνίας λόγω χαμηλού ηθικού ή κακής οικονομικής κατάστασης.
v Πιστεύετε ότι λόγω της παρούσας συγκυρίας, οι άνθρωποι στρέφονται στην αλληλεγγύη και τον εθελοντισμό ή μέσα στα προβλήματά τους δείχνουν αδιαφορία για τις εθελοντικές δράσεις;
Έχω παρατηρήσει να συμβαίνουν και οι δύο τάσεις. Από τη μια, εγωιστική αντίληψη και ατομική προσπάθεια (να την σκαπουλήσω εγώ κι ας καταστραφεί ο κόσμος όλος) και από την άλλη, αλληλεγγύη και δοτικότητα. Από τη μια, παθητικότητα και παραδοχή των τετελεσμένων – από την άλλη, ενεργητική διάθεση και εκδήλωση εξωστρέφειας.
v Ποια η σχέση του εθελοντισμού με την παιδεία και πώς η οργάνωση και συμμετοχή σε εθελοντικές δράσεις, ιδιαίτερα μέσα από το σχολείο, μπορεί να συμβάλλει στην εκπαίδευση των παιδιών;
Η δημόσια εκπαίδευση στηρίζεται σε ένα τυποποιημένο πρόγραμμα βασικών γνώσεων. Οι εθελοντικές δράσεις προσφέρουν μεγαλύτερη ευελιξία, καλύτερη ανταπόκριση στις πραγματικές ανάγκες και ενεργότερη συμμετοχή ιδίως σε πεδία αποκλεισμένα από την κοντόφθαλμη λογική του Υπουργείου Παιδείας.
v Πώς πιστεύετε ότι μπορεί να συμβάλλει ο εθελοντισμός στην κοινωνική συνοχή;
Τα υλικά αποτελέσματα του εθελοντισμού μπορεί να είναι μικρά εν σχέσει με τις δημόσιες επενδύσεις ή την επιχειρηματική δράση. Η ηθική όμως συμβολή είναι τεράστια καθώς υπενθυμίζει τις έννοιες της αλληλεγγύης, της συνεργασίας, της αφιλοκερδούς συνεισφοράς, τις κρατάει ζωντανές και υπενθυμίζει ότι μπορούν να λειτουργήσουν ακόμα και σ’ έναν κόσμο υπολογισμού και κατήφειας.
v Ο εθελοντισμός έχει βοηθήσει πολύ ανθρώπους στην κάλυψη των αναγκών τους και τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων και του περιβάλλοντός τους. Ο ίδιος ο εθελοντής τι αποκομίζει από όλο αυτό και εν τέλει γίνεται και ο ίδιος καλύτερος άνθρωπος;
Μόνον θεωρητικά μπορώ να σας απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση. Ο χρόνος λειτουργίας της Ομάδας μας είναι πολύ μικρός για να διαθέτουμε παρατηρήσιμα και μετρήσιμα στοιχεία. Προσωπικά θα μπορούσα να σας πω ότι η εμπλοκή μου στην εθελοντική δράση με έχει βοηθήσει να αντιληφθώ ότι όσο πιο ανοικτός είμαι σε άλλες ιδέες τόσο καλύτερο αποτέλεσμα επιτυγχάνουμε. Και πολλές φορές οι καλές ιδέες έρχονται από εκεί που δεν τις περιμένουμε.
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Πένυ Μπεθάνη
“Στην κορυφή του κόσμου”
8.848 μέτρα. Το τελευταίο βήμα. Πέταξα το σακίδιό μου στο χιόνι, απελευθερώνοντας τον κουρασμένο ώμο μου. Κοίταξα προς τα κάτω τα σύννεφα και βρήκα το κουράγιο να χαμογελάσω. Τα μάτια μου σάρωναν γύρω κάθε σπιθαμή αυτού του απόλυτου τόπου που βρίσκεται ψηλότερα από εκεί που μπόρεσε ποτέ να αναρριχηθεί η ζωή μέχρι να τον κατακτήσει ο άνθρωπος. Για την ακρίβεια ελάχιστοι άνθρωποι, μέσα σε αυτούς τώρα και εγώ. Απόκοσμη ομορφιά. Το βλέμμα μου έψαχνε, έψαχνε να γεμίσει το κενό. Σήκωσα το κεφάλι μου στον ουρανό, μπορούσα να σταθώ και να αγγίξω τις αχτίδες του ήλιου πιο κοντά από ποτέ. Έβγαλα για λίγο τη μάσκα μου και εισέπνευσα δυνατά, πολλές φορές, τον αραιό αέρα. Η αναπνοή ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Απόλυτη σιωπή. Ακόμη και ο ήχος δυσκολευόταν να ταξιδέψει σε αυτόν τον αδύναμο αέρα. Δεν ξέρω αν έφταιγε η κούραση ή το μειωμένο οξυγόνο στον εγκέφαλό μου αλλά βυθίστηκα σε μια παραίσθηση. Ήταν σαν να είχα μπει μέσα σε μια από αυτές τις καταπληκτικές ιλουστρασιόν φωτογραφίες τραβηγμένες από τους αναβάτες που είχαν φτάσει εδώ πριν από μένα και που τις χάζευα όλους αυτούς τους μήνες της προετοιμασίας μου. ΕΒΕΡΕΣΤ! Η κορυφή του κόσμου. Και μετά σαν να γύρισε η σελίδα του περιοδικού και βρέθηκα μέσα σε μια ζωγραφιά παιδικού βιβλίου. Ένας κατάφωτος ουρανός και πάνω του ο Θεός. Ήμουν πιο κοντά στο Θεό από ποτέ. Σήκωσα τα μάτια μου και έψαξα στον κρυστάλλινο ουρανό. Το φως ήταν δυνατό, σκληρό, μα ο Θεός δεν ήταν εκεί. Ανάμεσα σε εμένα και τον ήλιο υπήρχε ελάχιστος ακόμα αέρας. Μόνο.
***
7 ημέρες αργότερα
Το πάρτι για το κατόρθωμα και την επιστροφή μου έχει τελειώσει. Οι τελευταίοι έφυγαν παραπατώντας μάλλον αρκετά μεθυσμένοι. Κλείνω ένα-ένα τα φώτα του ορόφου και κάθομαι μόνος στο σχεδιαστήριο μου. Η φασαρία της γιορτής έχει δώσει τη θέση της σε μια γλυκιά ησυχία. Στα γραφεία πίσω μου ένας χαμός από πλαστικά ποτήρια και πιάτα. Πάνω στο σχεδιαστήριο οι φωτογραφίες της τελευταίας περιπέτειάς μου. Τις χαζεύω λίγο και ξεχωρίζω αυτήν που στέκομαι δίπλα στη σημαία που έχουμε καρφώσει στην κορυφή. Σηκώνω το κεφάλι μου προς τον μεγάλο πίνακα από φελλό που κρέμεται στον τοίχο ακριβώς μπροστά από το σχεδιαστήριο. Είναι γεμάτος με φωτογραφίες μου από άλλες περιπέτειες σε διάφορα μέρη του κόσμου, άλλες λιγότερο κι άλλες περισσότερο επικίνδυνες: παριστάνοντας τον ατρόμητο δίπλα σε κροκόδειλους του Νείλου, χαμογελαστός πάνω σε έναν ελέφαντα στην Ινδία, rafting στο Εκουαδόρ, ελεύθερη πτώση με αλεξίπτωτο πάνω από το γκράντ κάνυον, άλμα με bungee από τη γέφυρα του ισθμού στην Κόρινθο, κυνήγι με τους ταύρους στην Ισπανία. Κολλάω την καινούργια μου φωτογραφία σε ένα σκληρό χαρτόνι. Διαλέγω έναν μαύρο ανεξίτηλο μαρκαδόρο και γράφω προσεχτικά σαν λεζάντα «Στην κορυφή του κόσμου». Σηκώνομαι από την καρέκλα, αρπάζω μία χρωματιστή πινέζα και καρφιτσώνω το χαρτόνι με τη φωτογραφία στο φελλό. Κάνω μερικά βήματα πίσω προσεχτικά, ώστε να έχω πλήρη εικόνα του πίνακα. Το βλέμμα μου ψάχνει σε όλη αυτή την καταιγιστική δράση των φωτογραφικών στιγμιότυπων. Ψάχνει να βρει να σταθεί επιτέλους κάπου. Κάπου που να μπορεί να γαληνέψει, να γεμίσει το κενό. Σβήνω το φωτιστικό του σχεδιαστηρίου και βγαίνω έξω από τον όροφο.
Τα γραφεία της κατασκευαστικής μας εταιρείας είναι στον 36ο όροφο του νέου ουρανοξύστη της πόλης. Και αυτός είναι δική μας κατασκευή πάνω σε δικά μου αρχιτεκτονικά σχέδια. Η φήμη των πρωτοποριακών σχεδίων της εταιρείας μας είναι παγκόσμια και τόσο εγώ όσο και οι συνέταιροί μου λαμβάνουμε συνεχώς προτάσεις από όλον τον κόσμο για κατασκευές κτιρίων μεγάλης κλίμακας. Πολλά από τα έργα μας έχουν βραβευτεί, πράγμα που εκτός από χρήματα μας έφερε και αρκετή δόξα. Πολλές και οι υποχρεώσεις βέβαια. Γι’ αυτό προτιμώ να εκτονώνω τη συσσωρευμένη πίεση από τη δουλειά με περιπετειώδη ταξίδια σε εξωτικούς προορισμούς. Το Έβερεστ ήταν ο υπέρτατος στόχος. Τέσσερα χρόνια το προετοίμαζα και είχαν προηγηθεί πολλές άλλες αναβάσεις σε χαμηλότερες κορυφές της Ευρώπης και της Ασίας. Πού πήγε λοιπόν όλος αυτός ο ενθουσιασμός; Ήταν μόνο για το ταξίδι κι όχι για την κατάκτηση; Μήπως είμαι ένας επιπόλαιος συλλέκτης εμπειριών που σαν κακομαθημένο παιδί βαριέται αμέσως το νέο του απόκτημα; Υπάρχει τελικά αυτό που θα γεμίσει το καταραμένο κενό ή ματαιοπονώ ενάντια στη φύση μου;
**
Το επόμενο πρωί
Μια ηλιαχτίδα τρυπώνει μέσα από την κουρτίνα της κουζίνας, καλημερίζοντάς με. Αρπάζω την κούπα με τον ζεστό καφέ και κατευθύνομαι στο γραφείο μου. Πρέπει να οργανώσω τις δουλειές της ημέρας και είναι πολλές. Πάνω στο γραφείο η οικιακή βοηθός μου έχει στοιβάξει όλη την αλληλογραφία των τελευταίων τριών εβδομάδων της απουσίας μου. Ξεφυσάω, ανοίγω την πόρτα καλωσορίζοντας φιλικά τον ζεστό αέρα, και αρπάζω τα γράμματα. Αποφασίζω να ξεκινήσω και να ξεμπερδέψω γρήγορα με αυτά. «Λογαριασμοί, λογαριασμοί, προσκλήσεις σε κοσμικά πάρτυ, διαφημιστικά … » μουρμουρίζω βιαστικά, «Λογαριασμ-, ένα λεπτό». Σμίγω απορημένα τα φρύδια μου μπροστά από έναν άσπρο φάκελο, με παράξενο γραμματόσημο. Προσπαθώ να προφέρω με δυσκολία το όνομα του αποστολέα, και τελικά το καταφέρνω συλλαβιστά. Matumaini Mutaba. Ανοίγω τον φάκελο ανυπόμονα και βρίσκω μέσα ένα γράμμα στα αγγλικά. Ξεκινώ να διαβάζω, αλλά ο άτεχνος γραφικός χαρακτήρας με δυσκολεύει. Περίεργα αγγλικά, δυσανάγνωστες λέξεις, αλλά το νόημα είναι σαφές. Η μικρή Matumaini, ένα 11χρονο κορίτσι από την Αφρική, παρέα με τον δάσκαλό της, βρήκε το θάρρος να απευθυνθεί μέσω μιας επιστολής σε έναν τόσο διάσημο αρχιτέκτονα, όπως εγώ, για να με παρακαλέσει να τη βοηθήσω, όπως μπορώ, στην κατασκευή ενός σχολείου για το χωριό της που βρίσκεται στους καταρράκτες Bujagali, τέσσερα μίλια μακριά από την Jinja, μια πόλη της Ουγκάντα.
Σμίγω τα φρύδια μου απορημένα. Μου παίρνει λίγα δευτερόλεπτα να συνειδητοποιήσω αυτό που μόλις διάβασα. Ξαναδιαβάζω προσεχτικά μία-μία τις προτάσεις, μήπως παρερμήνευσα το νόημα. Παρ’ όλο που νιώθω κολακευμένος, νιώθω συνάμα ένα σφίξιμο στην καρδιά. Απ’ το μυαλό μου περνάνε σαν αστραπή όλες εκείνες οι εικόνες των σκελετωμένων παιδιών από την Αφρική με τα λαμπερά μάτια και το ταλαιπωρημένο κορμί. Εικόνες που φτάνουν σχεδόν καθημερινά στα μάτια μου από φυλλάδια, περιοδικά, εφημερίδες και τηλεόραση αλλά μετά το στιγμιαίο μούδιασμα τις προσπερνώ βιαστικά σαν να ξορκίζω με την αδιαφορία μου το κακό. Εικόνες πραγματικών ανθρώπων που υποφέρουν αλλά η μνήμη μου αποβάλλει αυτόματα σαν να μην υπήρξαν ποτέ, σαν να είναι αόρατοι, φαντάσματα, σκιές αυτού του κόσμου. Εικόνες που δεν συνάντησα, είναι αλήθεια, ποτέ στα καλά οργανωμένα ταξίδια μου ανά τον κόσμο. Το γράμμα που κρατάω στα χέρια μου, με το μοναδικό γραφικό χαρακτήρα του, έρχεται σαν ηλεκτροσόκ να με τραντάξει. Όλα αυτά που απέφευγα να κοιτάξω κατάματα, που έσπρωχνα κάτω από το χαλί της πολυάσχολης καθημερινότητάς μου, ήρθαν τώρα με αυτήν την παιδική παράκληση να με συναντήσουν και να με αφυπνίσουν. Με μεγάλη συγκίνηση διπλώνω ευλαβικά το γράμμα. Κοιτάζω προσεκτικά τον φάκελο. Ανοίγω τον υπολογιστή και στον περιηγητή του διαδικτύου πληκτρολογώ Ουγκάντα. Ρουφάω όλες τις πληροφορίες για την πολύπαθη αυτή χώρα. Το κατά κεφαλήν ετήσιο εισόδημα των κατοίκων της είναι 487 δολάρια, το μισό της αξίας του κινητού τηλεφώνου μου. Με τα χρήματα που έδωσα για αυτήν την εξεζητημένη συσκευή, που τη βαρέθηκα κιόλας, ζούνε δύο άνθρωποι στην Ουγκάντα για ένα χρόνο! Υπάρχουν επίσης προβλήματα στην ύδρευση, στην υγεία και στην εκπαίδευση. Διαβάζω την πραγματική ιστορία του Άνγκομ Γκρέις, ο οποίος ζει σε ένα μικρό χωριό στην Καλικάλι, που υπέστη 20 χρόνια πόλεμο. «Περπατώ 30 χιλιόμετρα για ένα παναντόλ», δηλώνει. Βρίσκω στον χάρτη την πόλη Jinja στα παράλια της λίμνης Βικτόρια. Ψάχνω να βρω τους τρόπους πρόσβασης και το οδικό δίκτυο. Ξαφνικά μέσα από όλες αυτές τις εικόνες που γυρίζουν στο κεφάλι μου, μού έρχεται μια γνώριμη λέξη. Πηγαίνω στην ιστοσελίδα της μηχανής αναζήτησης και πληκτρολογώ «action» και η μηχανή συμπληρώνει από μόνη της «aid». Αρχίζω να διαβάζω αχόρταγα κάθε πληροφορία, «ποιοι είμαστε», «η δράση μας», «υποστηρίξτε μας», «εκστρατείες».
Η οργάνωση ζητά εθελοντική εργασία μέσα από τα προγράμματά της και δίνει δυνατότητες για πολλούς τρόπους συμμετοχής και δράσης. «Μαζί σας γινόμαστε πιο αποτελεσματικοί και κάνουμε τις φωνές μας δυνατότερες», είναι το σύνθημά της. Στο ελληνικό γραφείο της ActionAid, 150 περίπου εθελοντές συνεργάζονται σε διαφορετικά προγράμματα: Εθελοντές γραφείου που προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια σε απλές διοικητικές εργασίες. Εξειδικευμένη πρακτική άσκηση από τελειόφοιτους και απόφοιτους ακαδημαϊκών σχολών που υποστηρίζουν εξειδικευμένες εργασίες και αποκτούν εμπειρία στον τομέα τους. Εκπαιδευτική ομάδα η οποία υποστηρίζει τη λειτουργία εκπαιδευτικού κέντρου που υποδέχεται σχολεία και οικογένειες. Activista: η διεθνής ομάδα νέων της ActionAid που οργανώνει δράσεις ευαισθητοποίησης του κοινού. Υπάρχουν ακόμα προγράμματα για μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, τα μέλη των Actionteens που αναλαμβάνουν δημιουργικές δράσεις με συνομήλικούς τους από όλο τον κόσμο.
Ρουφάω συνεπαρμένος κάθε πληροφορία και στο μυαλό μου τρέχουν όλες οι δυνατότητες συμμετοχής μου σε δράσεις που δεν ήξερα καν ότι υπήρχαν. Συνεχίζω την περιήγησή μου στην ιστοσελίδα με κύλισή της προς τα κάτω. Διαβάζω «Λίγα για μας, μπορεί να σημαίνουν πολλά για έναν άνθρωπο, ένα παιδί ή μία κοινότητα του αναπτυσσόμενου κόσμου». Καλεί όσους θέλουν να γίνουν ανάδοχοι παιδιού, να συνδεθούν δηλαδή με ένα παιδί και να αλλάξουν τη ζωή του αλλά και ολόκληρης της κοινότητας στην οποία ζει, για πάντα. Προτρέπει τη συμμετοχή στις εκστρατείες της και στο πρόγραμμα πολίτης του κόσμου για την εξάλειψη των βαθύτερων αιτιών που προκαλούν τη φτώχεια, όπως η έλλειψη τροφής και εκπαίδευσης, η άνιση μεταχείριση των γυναικών και η εξάπλωση του HIV/AIDS. Ζητά από όσους έχουν τη δυνατότητα τη στήριξη Προγραμμάτων Άμεσης Προσέγγισης που είναι ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα σε διάφορες χώρες, τα οποία αναλαμβάνει να χρηματοδοτήσει εξ ολοκλήρου ένας δωρητής.
Πατάω βιαστικά την υπερσύνδεση για να μάθω περισσότερα για αυτά τα προγράμματα. Διαβάζω: «Τα προγράμματα αυτά μπορεί να αφορούν την κατασκευή κάποιου ιατρείου, ή σχολείου, ή ακόμα εκπαιδευτικά σεμινάρια με σκοπό την ενημέρωση στοχευμένου πληθυσμού για καλύτερες πρακτικές υγιεινής. Καθώς τα προγράμματα είναι προσωπικά, η επιλογή του προγράμματος γίνεται σε συνεργασία με τον δωρητή και τις εκάστοτε προτεραιότητες της ActionAid. Υπάρχει μία λίστα αναπτυξιακών προγραμμάτων προς υλοποίηση σε όλες τις χώρες που δραστηριοποιείται η ActionAid. Σύμφωνα με το ποσό που μπορεί να διαθέσει ο δωρητής, επιλέγεται ένα πρόγραμμα και ξεκινάει η υλοποίησή του. Ένα τέτοιο πρόγραμμα για να μπορεί να υλοποιηθεί σύντομα και να παραδοθεί στην κοινότητα άμεσα για λειτουργία, είναι απαραίτητο ο/η δωρητής/τρια να καλύψει οικονομικά όλες τις φάσεις υλοποίησής του και όχι τις επιμέρους. Το κόστος των προγραμμάτων εξαρτάται από το μέγεθος του έργου και κυμαίνεται ενδεικτικά από 5.000 - 20.000 ευρώ και άνω. Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης ο δωρητής ενημερώνεται τακτικά με εκθέσεις προόδου, οικονομικές αναφορές και οπτικοακουστικό υλικό. Ο δωρητής με δικά του έξοδα μετά από συνεννόηση με το ελληνικό γραφείο, μπορεί να επισκεφτεί το έργο που χρηματοδότησε είτε κατά τη διάρκεια υλοποίησης, είτε με την ολοκλήρωσή του.»
«Εδώ είμαστε... » σκέφτομαι ικανοποιημένος.
**
Μέσα στις δύο επόμενες ημέρες έχω έρθει σε επαφή με τους ανθρώπους της ΑctionΑid και έχουμε καταστρώσει το βασικό κορμό του σχεδίου μας. Η Ουγκάντα ανήκει στις χώρες δράσης της οργάνωσης και μάλιστα κατά προτεραιότητα. Η προσφορά από μέρος μου, ενός προγράμματος άμεσης προσέγγισης με συγκεκριμένο σκοπό το χτίσιμο του σχολείου της μικρής Matumaini, έγινε δεκτή με ενθουσιασμό. Μόνο που η προσφορά μου δεν περιορίζεται στη χρηματοδότηση αυτού του προγράμματος αλλά ζητάω να λάβω και ενεργό μέρος με προσωπική εθελοντική εργασία στο σχεδιασμό και την υλοποίηση του σχολείου. Οι άνθρωποι της οργάνωσης υποσχέθηκαν να με βοηθήσουν με μια πλήρη ομάδα εθελοντών, ελλήνων και ξένων που θα δεχτούν να με συνοδέψουν σε αυτό το ταξίδι.
Στο τακτικό εβδομαδιαίο συμβούλιο της εταιρίας αποφασίζω να ανακοινώσω τα σχέδιά μου. Βρίσκομαι στην αίθουσα συσκέψεων. Κάθομαι στην κορυφή του μεγάλου, γυάλινου, τραπεζιού και περιμένω την κατάλληλη στιγμή. «Έχω να σας ανακοινώσω κάτι» λέω τελικά, καθαρίζοντας αμήχανα τον λαιμό μου. Ακολουθεί μια μικρή παύση. «Εγκαταλείπω το project για την κατασκευή των νέων γραφείων της μεγάλης πολυεθνικής που έχουμε αναλάβει». Νιώθω τα βλέμματα να στρέφονται πάνω μου και να με καρφώνουν. Δεν χάνω το θάρρος μου. Αρχίζω να τους εξηγώ γεμάτος ενθουσιασμό τα σχέδιά μου για το σχολείο στην Ουγκάντα, τον εθελοντισμό, το ταξίδι μου και τους καλώ να συμμετάσχουν και αυτοί, όσοι θέλουν, σε αυτήν τη δράση. Εισπράττω βλέμματα απορίας και μετά κάποια πνιχτά γέλια χλευασμού. Αγνοώ τα γέλια και προσπαθώ να τους περάσω την συγκίνησή μου για την προσφορά αυτού του έργου, χωρίς όμως επιτυχία. Η σύσκεψη διαλύεται, μα ακόμα μπορώ να ακούσω σχόλια όπως: «Είναι τρελός» ή «Έλα μωρέ, δεν τον ξέρεις τώρα, μια ακόμα από τις ιδιορρυθμίες του, να δούμε τι έχει σειρά μετά». Δεν δίνω σημασία.
Στη συνέχεια καλώ σε σύσκεψη την ομάδα εργασίας μου. Αρχίζουν σιγά-σιγά να μαζεύονται γύρω από το σχεδιαστήριο ανταλλάσσοντας βλέμματα απορίας. Οι περισσότεροι με χαιρετούν χαμογελαστοί. Χωρίς μεγάλες εισαγωγές, τους ανακοινώνω την απόφασή μου. Τους μιλάω για το πρόγραμμα εθελοντισμού στην Ουγκάντα στο οποίο θα αφοσιωθώ τον επόμενο καιρό εγκαταλείποντας το project που έχουμε ήδη αρχίσει να δουλεύουμε. «Έτσι», ολοκληρώνω, «θα συνεχίσετε την εργασία πάνω στο project με άλλον επικεφαλής αρχιτέκτονα». Ακούω αναστεναγμούς, προβληματισμούς μα στο τέλος φαίνεται να το δέχονται όλοι. Μόνο η Νατάσα η γραμματέας μου, ο Γιώργος ο υπομηχανικός και η Ελένη η γραφίστρια συνεχίζουν να μου κάνουν ερωτήσεις για την εθελοντική δράση μου στην Ουγκάντα. Όταν η ομάδα διαλύεται, με πλησιάζουν.
«Ξέρετε…» αρχίζει η Ελένη. «Εμείς οι τρεις είμαστε χρόνια μέλη της “Action Aid”. Κάθε χρόνο οι διακοπές μας είναι εθελοντικές δράσεις, σαν αυτή που περιγράψατε, αλλά και άλλες πράξεις, μικρότερης κλίμακας εδώ στον τόπο μας. Σε συσσίτια αστέγων, στην διδασκαλία παιδιών άπορων οικογενειών και άλλες. Θα ήταν μεγάλη μας τιμή να μας επιτρέψετε να συμμετάσχουμε κι εμείς στο έργο που έχετε αναλάβει». Τόσα χρόνια συνεργασίας με αυτά τα παιδιά, και δεν γνώριζα τίποτα. Ντρέπομαι. Και οι τρεις παίρνουν λίγο παραπάνω από τον βασικό μισθό. Η Νατάσα μάλιστα ξέρω πως ετοιμάζεται να ξεκινήσει οικογένεια. Που βρίσκουν τον χρόνο, την διάθεση, τα χρήματα για να προσφέρουν τόσα. «Μα αν εγκαταλείψετε το project της πολυεθνικής, θα χάσετε το υψηλό bonus που σας υποσχέθηκα και απ’ ότι γνωρίζω, όλοι το έχετε ανάγκη», τους απαντώ τελικά. «Τίποτα δεν συγκρίνεται με αυτό που θα κερδίσουμε από την εθελοντική μας προσφορά. Πιστέψετε μας, το’ χουμε ξανακάνει». Ο λαιμός μου στεγνώνει από την συγκίνηση. Ξεροκαταπίνω, και με σπασμένη φωνή τους απαντώ: «Τότε λοιπόν παιδιά, η τιμή είναι όλη δική μου».
**
Δεν χρειάστηκαν πάνω από δύο εβδομάδες για να οργανωθούν όλα. Κρατάω το εισιτήριο στο ένα χέρι, και στο άλλο μια βαλίτσα, ενώ στους ώμους μου κρέμεται το ταξιδιωτικό μου σακίδιο. Στην είσοδο του αεροδρομίου συναντιόμαστε όλα τα μέλη-εθελοντές της αποστολής. Τα παιδιά από το γραφείο μου συστήνουν τον Κώστα που είναι δάσκαλος, τη Μαρία τη μηχανικό, τον Νάσο και τον Γιάννη τους οικοδόμους μας. Όλοι με χαμηλό εισόδημα αλλά με ισχυρό κίνητρο την αξία του εθελοντισμού.
Μέσα στο αεροπλάνο ξεδιπλώνω και διαβάζω ξανά τις λέξεις της μικρής Matumaini που με συγκίνησαν βαθιά. Σκέφτομαι για λίγο το project που άφησα στα γυάλινα γραφεία της εταιρίας και αναρωτιέμαι μήπως αυτό που κάνω είναι πράγματι τρελό. Από τον 36ο όροφο του ουρανοξύστη οι άνθρωποι φαντάζουν πολύ μικροί και οι έγνοιες τους ασήμαντες. Αρκούσε αυτό το παιδικό γράμμα να τα αλλάξει όλα;
**
3 εβδομάδες αργότερα
Η ζέστη, η υγρασία και οι αντίξοες συνθήκες δεν εμποδίζουν τη δουλειά μας να προχωρά με γοργούς ρυθμούς. Δουλεύουμε πυρετωδώς μαζί με το συνεργείο, όλοι τους εθελοντές και εγώ ένας ακόμη εργάτης ανάμεσά τους. Σκάβουμε τα θεμέλια, ανακατεύουμε το μείγμα για το σκυρόδεμα, κόβουμε τα ξύλα. Στάζουμε από ιδρώτα σκυμμένοι πάνω από τα σχέδια, όλοι σαν ένα μυαλό, μια καρδιά, ένα σφιγμένο χέρι. Κάθε βράδυ υποφέρουμε από τα κουνούπια και τα έντομα, αλλά η γλυκιά κούραση μας χαρίζει τον καλύτερο ύπνο. Κάθε μέρα τα γεμάτα χαρά και προσμονή μάτια των παιδιών μας δίνουν κουράγιο να συνεχίζουμε ακατάβλητοι και γεμάτοι ενέργεια. Η μέρα μας ξεκινά με τα φωτεινά τους χαμόγελα, ανάμεσά τους και εκείνο της μικρής Matumaini, ή αλλιώς της μικρής Ελπίδας, αφού αυτή είναι η σημασία του ονόματός της στα Σουαχίλι.
«Φωτογραφία, ας βγάλουμε μια φωτογραφία!» φώναξε στα αγγλικά με ενθουσιασμό η Φέιθ, μία νεαρή εθελόντρια από την Αγγλία. Χαμογελάσαμε όλοι γνέφοντας καταφατικά. Πέταξα το σακίδιό μου στο χώμα, απελευθερώνοντας τον ώμο μου. Κοίταξα γύρω μου τα γελαστά, γεμάτα ικανοποίηση πρόσωπα των παιδιών, των κατοίκων του χωριού και των συνεργατών μου. Η ομάδα εθελοντών στη μέση, ο ένας αγκαλιάζοντας φιλικά τον άλλο χαμογελώντας, και γύρω τους όλα τα παιδιά του χωριού. Το ένα ανεβαίνει στην πλάτη του Νάσου, άλλο αγκαλιάζει την Φέιθ, άλλο χαμογελάει τόσο πλατιά, που νομίζεις πως θα ξεχειλώσει το πρόσωπό του. Το μέρος είναι τόσο γεμάτο από ζωή, από χαμόγελα, το ίδιο και η καρδιά μου. Το ίδιο και οι καρδιές όλων των εθελοντών που τόσες μέρες αγωνιστήκαμε σαν ένας άνθρωπος για ένα κοινό σκοπό με μόνη ανταμοιβή τη χαρά που μας έδινε η προσφορά μας.
***
Μα τώρα πλέον βρίσκομαι πίσω ξανά στην καρέκλα του γραφείου μου. Μόνος, αλλά συνάμα παρέα με την ζεστασιά όλων αυτών τον αναμνήσεων. Χαμογελάω ασυναίσθητα με την παραμικρή σκέψη που αφορά την περιπέτειά μου. Το βλέμμα μου πέφτει για άλλη μια φορά στον πίνακα από φελλό με τις φωτογραφίες που κρέμεται στον τοίχο. Στην επιφάνεια του σχεδιαστηρίου στριφογυρίζω έναν χοντρό φάκελο. Τελικά τον αρπάζω και σηκώνομαι ακριβώς μπροστά από τον πίνακα. Από τον φάκελο βγάζω τις φωτογραφίες μου από την Αφρική. Αρχίζω να ξεκαρφιτσώνω μία-μία τις παλιές φωτογραφίες του πίνακα, πετώντας τες αδιάφορα στο πάτωμα. Τις βγάζω όλες εκτός από μία, εκείνη στο Έβερεστ. Στη θέση τους αρχίζω να τοποθετώ όλες τις φωτογραφίες από την Αφρική. Τα πρόσωπα των παιδιών, το σχολείο, τους φίλους που απέκτησα εκεί, το χωριό, την μικρή Matumaini. Γεμίζω τον πίνακα με τις νέες φωτογραφίες και φτάνω τέλος αντιμέτωπος με αυτήν που καταλαμβάνει την κεντρική θέση. Στέκομαι να κοιτάζω για λίγη ώρα τον εαυτό μου σαν να έχουν περάσει χρόνια, σαν να πρόκειται για κάποιον άλλον άνθρωπο, παγωμένο πάντα σε μια χρονική στιγμή, 8.848 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, αγκαλιά με μια σημαία. Τραβάω απότομα τη φωτογραφία και στον πίνακα μένει μόνο το σκληρό χαρτόνι με τη λεζάντα «Στην κορυφή του κόσμου». Τη διαβάζω ξανά και ξανά. Το κενό πάνω από αυτήν τη φράση μοιάζει ειρωνικό και έρχεται να μου ξυπνήσει τις παλιές μου αγωνίες. Χωρίς να το σκεφτώ, αρπάζω την φωτογραφία που βγάλαμε όλοι μαζί, όταν μας φώναζε η Φέιθ, και την καρφιτσώνω εκεί. Ξανακοιτώ τον πίνακα χαμογελώντας. «Το κενό επληρώθη» ψιθυρίζω γεμάτος πίστη και ικανοποίηση. Σηκώνω το χέρι μου και χαϊδεύω τη φωτογραφία. Στα χαρούμενα πρόσωπα των συνανθρώπων μου φτάνω να αγγίξω τον ήλιο και βλέπω τελικά τη ζωγραφιά του Θεού σαν σε παιδικό βιβλίο. «Στην κορυφή του κόσμου» ψιθυρίζω για άλλη μια φορά, κοιτώντας τα φωτεινά χαμόγελα τον παιδιών.